Ο συντηρητικός χαρακτήρας του Κρητικού Συντάγµατος του 1899
Σύµφωνα µε µια θεωρία, το σύνταγµα (σηµ.: του 1899) είχε
συντηρητικό χαρακτήρα επειδή ο λαός της Κρήτης - και τα δεκαέξι µέλη της
συντακτικής επιτροπής - πίστευε ότι µια εκτελεστική εξουσία µε ενισχυµένες
αρµοδιότητες και απαλλαγµένη από κοινοβουλευτικούς περιορισµούς και επεµβάσεις
βραχυπρόθεσµα θα συνέβαλε πιο αποτελεσµατικά στην επίλυση των πολιτικών
προβληµάτων του νησιού … Οι συντάκτες της τελικής µορφής του σχεδίου του
συντάγµατος δεν θεωρούσαν οριστικό το καθεστώς της αυτονοµίας, αφού δεν
ικανοποιούσε τις εθνικές προσδοκίες των Κρητών. Η αρµοστεία αντιπροσώπευε γι’
αυτούς ένα σύντοµο µεταβατικό στάδιο, το προοίµιο της ένωσης της Κρήτης µε την
Ελλάδα. Με την αντίληψη αυτή ως προϋπόθεση των συνταγµατικών τους επιλογών, τα
µέλη της επιτροπής ενίσχυσαν τις σχεδόν µοναρχικές εξουσίες του προσωρινού
ηγέτη της Κρήτης, για να διευκολύνουν τη γρήγορη επίλυση των εσωτερικών
προβληµάτων του τόπου τους και να αποκλείσουν τις πιθανές τραγικές συνέπειες (όπως
η ήττα της Ελλάδας στον πόλεµο του 1897) που µπορούσαν να έχουν οι τυχόν
εκτροπές των εκλεγµένων εθνικών ντιπροσώπων από τα πλαίσια της κοινοβουλευτικής
δεοντολογίας.
Λ. Μακράκη, Ελευθέριος
Βενιζέλος,, σσ. 382-383
Κείμενο Β
Το Κρητικό Σύνταγµα του 1899
Τα σοβαρά προβλήµατα που γεννήθηκαν στην εφαρµογή του ήταν
συνέπεια των ατελειών του. Για παράδειγµα, ο ύπατος αρµοστής οριζόταν ως
αντιπρόσωπος των Μεγάλων ∆υνάµεων στην Κρήτη, αλλά συνδεόταν και µε το λαό της
µε µια «σύµβαση». Ήταν ο κεντρικός παράγοντας του κράτους και ο κύριος
εκτελεστικός λειτουργός και σηµαντικό στέλεχος της νοµοθετικής εξουσίας. Όπως
παρατηρούσε ο πρόεδρος της συντακτικής επιτροπής Ι. Σφακιανάκης, «το πρόσωπον
του Ηγεµόνος είναι το κέντρον όλων των εξουσιών». Από την άλλη µεριά, τα µέλη
της αρµοστειακής κυβέρνησης, σύµφωνα πάντοτε µε το σύνταγµα, ήταν σύµβουλοι του
πρίγκιπα, ελεγχόµενοι και άµεσα υπόλογοι σ’ αυτόν µάλλον παρά στη Συνέλευση από
την οποία προέρχονταν … Η Κρητική Συνέλευση, η οποία εκλεγόταν µε γενική
ψηφοφορία κάθε δύο χρόνια, δεν είχε σαφείς εξουσίες ούτε αρκετές αρµοδιότητες.
Πραγµατοποίησε µόνο µια συνεδρίαση στη διάρκεια της θητείας της και, καθώς
φαίνεται, είχε περιορισµένη δικαιοδοσία, αφού η τελική επικύρωση των νόµων
ενέπιπτε στην αρµοδιότητα του ύπατου αρµοστή.
Λ. Μακράκη, Ελευθέριος
Βενιζέλος,, σσ. 392-393
